ӘТИЛӘРЕ ҺӘМ УЛЛАРЫ ВАТАН САГЫНДА
Нуруллиннар гаиләсенең авыр хәрби юлы турында
Дәү әтием Нурулла Нуруллин ерак 1896 елда Кечекыр авылында туган. Авылның иң гүзәл кызы Бибигайшәгә өйләнеп, үзаллы тормыш көтә башлаган. Алар бергә алты бала тәрбияләгән. Тормышлары акрынлап җайга салына башлаган. Ләкин кәһар суккан сугыш авылыларның язмышы буенча тыныч тормышларын вакып, кара эз калдырып узган. Беренче армиягзә чакыру кәгазьләре, арытаба беренче үлем хатлары да килә башлаган. Авылда ирләр кимегән, аларны хатын-кызлар һәм балалар алыштырган. Көндез эшләгәннәр, ә кичләрен кемдәдер булса өйдә җыелып, шарф, җылы носкилар бәйләгәннәр, тәмәке янчыклары теккәннәр, солдатларга сугышка яулыклар чиккәннәр. Һәм шул вакытта дәү әтинең тальянкасы сагынуны бетерергә, аерылу газабын басарга ярдәм итә. 1943 ел җиткән. Фронтта каты сугышлар барган. Солдатлар тыл ярдәменә күбрәк мохтаҗ булган. Авыллылар сугышчыларга он, бодай, киемнәренең соңгы запасларын, соңгы атларын җибәргән. Барлык авырлыкларны үсмерләр үз өстенә алган. Алар, тыл солдатлары, ярымач көн һәм төн ялсыз җир сөргән, чәчкән һәм уңыш җыйганнар, агач аударганнар, иң авыр эшне башкарганнар."Иң катлаулысы үгезләрне җигү һәм идарә итү иде. Шулкадәр тыңлашмадылар, – дип искә төшерә иде дәү әтинең кече улы Наил (ул вакытта аңа 13 яшь булган).
Броне булса да, көтмәгәндә дәү әтине армиягә алганнар, чөнки инде аңа күптән илледән артык булган. Аны Ленинград фронтына җибәргәннәр. Дәү әтием Нурулла яу кырыннан атларда яраланганнарны һәм һәлак булган солдатларның гәүдәләрен чыгарырга ярдәм иткән. "Туганнар каберлегендә яшь хәрбиләрне җирләве бик авыр булды", – дип исенә төшерә иде дәү әти. Җиңүдән соң аны өенә кайтарып җибәргәннәр. Бөтенләй башка кеше булып кайткан – бөлгенлеккә төшкән һәм бирешкән. Хәтта атлап йөреше дә үзгәргән. Әтисе артыннан улы Нәсимҗан да Ватанны сакларга киткән. 2нче Украина фронты составында ул фашистлардан Көнбатыш Украинаны, арытаба Болгария, Венгрия, Югославия, Румынияне азат иткән һәм 1950 елга кадәр Украинада бандеровчыларны тар-мар итәргә калган. Аның күкрәгендәге Кызыл Йолдыз, III дәрәҗә Дан орденнары, күпсанлы медальләре солдатның хәрби данын дәлилли иде. Ул улларыннан соңгысы булып кече Ватанына кайткан. Тоташ гаилә тулы составта аны туган йортта каршы алган. Ул төнне тальян гармун озак тынмаган. Алар өенә янә тынычлык һәм бәхет кайткан.
... Өлкән уллары Шәрифулладан борчулы хәбәрләр кергән. Ул 1939 елда Ерак Көнчыгыш хәрби округка армиягә алынган. Сугыш елларында элемтәче булып эшләгән гаскәрне Япониянең хәрби көчләре тоткан. Квантун армиясен тар-мар итеп һәм җиңү яулап, Шәрифулла озак аерылышудан соң 1947 елда өенә кайткан.
1944 елда дәү әтинең өченче улы Әмирҗанга да армиягә чакыру кәгазе килгән. Аңа 17 яшь тулган гына булган. Ул Көнбатыш Украинада десант гаскәрләрендә гамәлдәге армиядә хезмәт иткән. Арытаба катгый сайлап алу үтеп, Әмирҗан чик сакчысына укып чыгып, Урта Азия хәрби округка, 68нче чик сагы отрядына билгеләнгән. Дүрт ел Ватаныбызның көньяк чикләрен саклаган. Ул хезмәт иткән Әфган чикләре участогы иң авыры булган, хәрби чуалышлар да булган. Шундыйларның берсендә ул каты яраланган. Озак дәваланудан соң демобилизацияләнгән.
... Сугыштан соң дәү әти балалары һәм 24 оныгы даирәсендә озак яшәде. Авыллылар аны күңелле холкы, тормыш яратканы, күңел юмартлыгы һәм тальянда оста уйнаганы өчен яратты. Тыныч, тыйнак һәм бик акыллы дәү әни аңа ышанычлы тыл һәм таяныч булды. Барлык балалары да кече Ватанга тугры калды: үз гаиләсен корды, балалар үстерде, колхозны ныгытты. Аның хезмәт биографияләрендә вазыйфалар күп, җаваплылары да бар. Өлкән улы Шәрифулла озак вакыт авыл Советын җитәкләгән, партия оешмасы секретаре булган. Республика делегациясе составында Мәскәүгә ВДНХга барган, анда грамотага лаек булган. Тальян гармуны белән беркайчан да аерылышмаган. Яшьли тол калган, ләкин алты баласын тәрбияләп, аякка бастыра алган. Озак яшәгән – 93 яшькә кадәр.
Нәсимҗан сугыштан соң техникум тәмамлаган. Ул вакытка белемле кеше булган. Колхозның партия комитетының алыштыргысыз әгъзасы. Лекция, докладлар белән чыгыш ясаган, сәяси дәресләр үткәргән. Дүрт "бөркет", лаеклы ата-аналар үстергән. Ахыргача колхозның ветеринария хезмәте белән идарә иткән. Әмирҗан – дәү әтинең бердәнбер исән улы. Бүген минем әти Яңавыл районының Бөек Ватан сугышының иң яшь катнашучысы. Аның иңнәре артында зур хезмәт стажы. Үзенең яшендә актив, яшьләр белән еш очраша, районның барлык тантаналы чараларында катнаша.
Вакыт аяусыз, Бөек Ватан сугышының соңгы ветераннары бездән китә. Тоташ сугыш буе авылыллар һәм гаиләнең изге дусты булган дәү әтинең иске генә тальян гармунын, аның буыннары явыз дошманнан саклаган һәм бүген бәхетле тыныч тормыш бүләк иткән туганнарына өлешләп булса да бурыч бирү мөмкинлеге буларак саклый.
Альбина Золотухина (Нуруллина)
