Көслө быуын вәкиле

Мөкәй ауылында йәшәүсе Хәмиҙә Ялсина (Бикҡужина) - күп тормош һынауҙарын үҙ иңендә күтәргән көслө быуын вәкиле. Хәмиҙә Ғиниәтулла ҡыҙы Түбәнге Төкөн ауылында тыуып үҫеп, артабанғы яҙмышын Мөкәй ауылы менән бәйләй. Ул саҡтарҙағы күптәрҙеке кеүек үк хеҙмәт юлы бик иртә башлана. Ауыр хеҙмәткә лә, аслыҡ-яланғаслыҡҡа ла баш эймәйенсә гел алға атлай. 
      - Әсәйемдәрҙең уҡы­тыр­ға рәте булмағас, өс класс бөттөм һәм уҡыуҙы ҡалдырырға тура килде. Күрмә­гән­дәр ҡалманы инде: Хоҙай Тәғәлә аслы­ғын да, яланғас­лығын да бирҙе. Ҡапҡа яланы тигән бик ҙур яландағы баҫыуға утауға йөрөгәндә ялан аяҡ эшләүҙәрем һаман хәтер­ҙә. Сабата бик эләкмәне лә, сөнки өйҙә уны яһаусы юҡ. Һатып алһаң эләгә, алмаһаң юҡ, ә алырға аҡса кәрәк. Ҡул, балтырҙар һыт­­ҡыланып бөтә ине. Аҙаҡ дуҫ ҡыҙ менән ҡыр­ҡыр өсөн бысаҡ йөрөтә башланыҡ. Утауҙар бөт­кән­дән һуң япмаға йөрө­нөк. Игенде веялка менән таҙарттыҡ. Уны ике кеше әйләндерә, берәү һала. Веялканы әйләндерергә буй етмәгәс, биҙрәләр ҡу­йып, шуларға баҫып әй­лән­дерә инек, - тип хәтер йомғағын һүтте ул. 

Ә һуғыш башланғанда ҡыҙға ни бары 12 йәш була. Был осорҙа балтырған, кесерткән, кәлйемә (се­рек бәрәңге), иген булһа, тирмәндә тартып, ҡурмас ашайҙар. Ҡарлыман стан­цияһынан тоҡ менән 10 килограмм иген йөкмәп, йәйәү алып ҡайталар. Хәләл тирен түгеп, ул да башҡа­лар кеүек Еңеүгә үҙ көсөн индерә. “Ул саҡтар­ҙа ил ҡайҙа ҡуша, шунда хеҙмәт иттек. Биш йыл буйы 22 йәшем тулғансы Иглин районында урман­да ҡул бысҡыһы менән ҡайын һәм имән ағаста­рын киҫ­тек. Унда дөйөм ятаҡтарҙа йәшәнек, ауыл­ға бик ҡай­та ла алмай инек. Аҡса түләмәнеләр, ашау хаҡы­на йөрөнөк. Ә 14 йәшлек бер туған аға­йымды иһә Пермь ҡала­һын­дағы ФЗО-ға алып кит­­те­ләр. Ул бер-ике тап­ҡыр ғына ҡайтып китте. Урманда эш туҡта­ғас, үҙем дә бер тапҡыр барып күрҙем. Ағайым шахтала эшләй, өйләнә, бер ҡыҙ­ҙары ла тыуа. Тик күп тә үтмәй, уны шахта баҫып үлтерә. Ағайым шунда мәңгелеккә ҡалды ла инде...”, - тип ул йыл­дарҙы борсолоп иҫкә алды уҙаман.

Йәшлек йәшлек инде. Буласаҡ тормош иптәшен осраҡлы ғына осрата ул. Зифа буйлы һылыу ҡыҙҙы Мөкәйҙән ауылға кусыр­сы булып килгән егет күреп ҡалып, оҡшата һәм яусылар ебәрә. “Тик ми­не­келәр тиҙ генә риза бул­маны, уларға бер нисә тапҡыр килергә тура килә. Ныҡыш Әлтәф уйын ба­ры­бер килтереп сығара. Шу­лай бер-беребеҙҙе бел­мәһәк тә, йәшәгәндә өй­рә­неп киттек. Бик яҡшы йәшәнек. Ирем миңә бер насар ауыҙ һүҙ ҙә әйтмәне. Уның менән һигеҙ балаға ғүмер бирҙек, тик, ҡыҙға­нысҡа, дүртәүһе бәләкәй саҡтарында уҡ вафат бул­ды­лар. Һуңыраҡ 32 йәш­лек Әнүәр улым да ауыр ҡайғыларға һалып, ба­ҡый­лыҡҡа күсте”, - тине ул. 

Мөкәйҙә лә хаҡлы ялға сыҡҡансы намыҫ менән ҡайҙа ҡушалар, шунда хеҙ­мәт итә. Колхозда сөгөл­дөр баҫы­уын­да эш­ләй, утауға, көл­тә бәй­ләргә, бесән йы­йыр­ға һәм башҡа эштәргә йөрөй. Ҡатын­дың бик тә фермаға эшкә барғыһы килһә лә, ире риза булмай. “Фер­мала эшләтер өсөн алма­ным”, - тип ҡырт киҫә ул. 

Яҙмышында төрлө ауыр­­лыҡтар, юғалтыуҙар, ҡайғылар күрһә лә, ғүмер көҙөндә ул зиһен теүәл­леге, яҡшы хәтере, күңел көрлөгө менән һоҡлан­дыра. Һәр нимәне ныҡлап иҫләп, тәфсирләп һөйләй. Әүҙемлеген дә һис юғалт­м­а­ған. Әйткәндәй, беҙ уны ауыл йыйылышында тап иттек. Район гәзитен дә теләп алдырып, яңылыҡ­тар менән ҡыҙыҡһына. Бөгөнгө көндә ул балала­рына, ейән-ейәнсәр­ҙәренә кәңәшсе һәм терәк булып ғүмер кисерә.