Ауыл хужалығын күтәреүгә тос өлөш индергән

Ватанды һаҡлаусылар көнө - ул ысын ир-егеттәр байрамы. Ошо көн алдынан Бөйөк Еңеүгә ҙур өлөш индергән Бөйөк Ватан һуғышы ветераны Исхаҡ Яҡупов  менән осраштыҡ. Ул илебеҙҙе һуғыштан һуң үҫтереүгә, ауыл хужалығын күтәреүгә тос өлөш индергән кеше лә. 
Никитин ауы­лын­­да йә­шә­гән уҙаман Ис­хаҡ Яҡуповты урамда саф һауала йөрөргә сыҡҡан сағында тап иттек. Теремек, йор һүҙле бабай ихлас ҡаршы ал­ды, шаяр­тып һүҙҙәр ҙә өн­дәш­те. Ул кесе улы Ирек һәм килене Зөһрә менән бергә йәшәй. Хәтере лә шәп икән. Элек­ке­ләрҙе иҫ­­кә тө­шөргәс, бер аҙ моң­һоу­ла­нып, үткән­дәргә әйләнеп ҡайт­ты ул:
- Дәүләкән районының Мерәҫ ауылында 1920 йыл­дың 15 сентябрендә тыуған­мын. Әхәт Ямалет­динов ти­гән кеше бер нисә ғаи­ләне күрше Ҡырмыҫҡалы райо­нына ингән Шишмә ауы­лына күсерә. Улар араһында минең дә атай-әсәйем була. Тик ул саҡта ауыл булмай әле. Буш яңы ерҙә төпләнеп, ошонда торлаҡ булдырып, ауылға нигеҙ һалына. 
Мерәҫ мәк­тәбенә аяҡҡа сабата кейеп йөрөп уҡыныҡ, өҫкә ке­йер­гә лә йүнле кейем бул­маны. Шулай ҙа белем­гә ын­тыл­дым, 7 класты та­мам­лағас, Ляховола­ғы раб­факта уҡы­ным, - тип һөй­ләне ул.
Артабан Исхаҡ Яҡупов яңы ерҙәрҙе үҙләштереү өсөн бер туған апаһы Ғәй­ниә янына Үзбәкстанға ки­тә. Унда электр стан­цияһын төҙөүҙә ҡатнаша, шул уҡ ваҡытта рус телен һәүетемсә генә белгән егет үзбәктәргә тәржемәсе була, балаларҙы рус теленә уҡыта.  Бөйөк Ватан һуғышы баш­ланғас, 1943 йылда Үз­бәк­стан ере­нән ил һаҡларға ки­тә. Уҡ­сылар полкында пу­леметсы була ул. “Максим” пу­ле­ме­тына 1000 пуля тул­ты­рыла ине. Дошманды еңер өсөн үҙ-үҙебеҙҙе аяма­ныҡ, ты­рыш­тыҡ. Хатта кейергә йүн­ле кейемебеҙ булманы, аяҡтарҙа резина итек кенә, ә немецтар яҡшы кейемле ине”, - ти ҡарт яугир һу­ғышты хәтерләп. 
1944 йылда Польша ерендә яугир­ҙың һулаҡай ҡулбашы ҡаты яраланып, ҡулы саҡ өҙөлмәй. Ауыр яранан бер йыл буйы тәүҙә Польшалағы, аҙаҡ Белоруссиялағы госпиталдә ята. 1945 йылдың июнендә генә һауығып сыға. Бөйөк Еңеүҙе лә шунда ҡаршыларға тура килә. Әле лә утлы йылдарҙы иҫкә төшөрөп, беләгендә мәңгелеккә йөй­ҙәр һаҡлана. Һуғыш шулай уҡ күңел­дәрҙә лә юйылмаҫ эҙҙәр ҡалдыра... “Ғаилә­беҙҙән Әхтәм һәм Зәкәриә ағайҙарым да фронтҡа алынды. Тәүгеһе хәбәрһеҙ юғалды, ә икенсеһенә фашистар менән  һу­ңыш­тың тәүге көн­дәренән аҙағына тиклем алыша. Ул хатта офицер дәрәжә­һенә тиклем үрләй”, - тип бер туған ағаларын да иҫләп алды. 
Исхаҡ Яҡупов ҡаһарманлығы өсөн күп миҙалдарға эйә була, уларҙы ғүмере буйы ҡәҙерләп һаҡлай. “Миҙалдар – ысын тарих, яуҙашымдың иҫтә­леге”, - ти ул. 
Ветеран госпиталдән сыҡҡас, тәүҙә саҡырыу урыны буйынса Үзбәкстанға, шунан инде тыуған яғы - Шишмә ауы­лына ҡайта. Бер аҙҙан Ауырғазы ра­йоны ҡыҙы, уҡытыусы булып эшлә­гән Рәшиҙәгә өйләнә. Бергәләшеп йорт һалалар. Биш бала тәрбиәләп үҫ­те­рә­ләр, барыһы ла төрлө өлкәләр бу­йын­са юғары белем ала. Шулай уҡ ейән-ейәнсәрҙәр, бүлә-бүләсәрҙәр ҙә уңыштары менән һө­йөндөрә. Арала­рында юристар, уҡы­тыусылар, иҡти­сад­сылар, табип­тар, энергетиктар, рәс­самдар, төрлө өлкә буйынса ғалимдар - фән кандидаттары, профессорҙар бар. Һәр береһе эштә­рендә уңыш ҡаҙанған. “Балаларҙың барыһы ла һөйөндөрә, изгелеклеләр. Тик әбейем генә иртәрәк донъя ҡуйҙы шул, уның менән 66 йыл бергә йәшәргә насип булды”, - тип ауыр һулап тормош юлдашын иҫкә алды.
Һуғыштан иҫән ҡайтҡас, Исхаҡ Хәләф улы иленең үҫешенә тос өлөш индерә. Артабан колхоздарҙы күтәреү өсөн белемле, аңлы кешеләр кәрәк булыу сәбәпле, Стәрлетамаҡтағы өс йыллыҡ курс тамамлап, рәйес вази­фаһын башҡара. Тик ҡаты ауырып китеп, еңел эшкә күсергә мәжбүр була. Ете йыл математика, биология фән­дәренән балаларға белем бирә, уҡыу-уҡытыу буйынса директор урынбаҫары була. Ситтән тороп ауыл хужалығы институтында агрономлыҡҡа уҡый, оҙаҡ йылдар “Правда” колхо­зында агроном, ә пенсияға сыҡҡас ревко­миссия рәйесе була. Ҡайҙа ғына эшлә­һә лә, һуғыш ветераны бер ерҙә лә һынатмай, ғүмер буйы эштән йәм табып йәшәй. Инде хәҙер заман менән бергә атлап өйрәнгән бабай телеви­зорҙан яңылыҡтар һәм хоккей ҡарарға ярата икән. “Салауат Юлаев” коман­даһы еңһен тип теләп ултырам”, - тине ул йылмайып. 
Ҡарт һалдат йыл һайын Ватанды һаҡлау­сылар көнөн һәм Еңеү байрамын көтөп ала. Үҙен һәр саҡ сафта кеүек тоя ул. Әле лә ошо көнгә еткәненә шөкөр итеп, донъялар тыныс булһын, башҡа һуғыш уты ҡупмаһын, тип оҙатып ҡалды.
 

Фәниә Сәлимгәрәева.